Α' ΤΟΜΟΣ

MICHEL ESPAGNE

πολιτισμική εικόνα της δικής τους φαντασιακής αρχαίας Ελλάδας, η καλλιερ-

γημένη Ελλάδα διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό στην Ευρώπη ή σε επαφή με

ευρωπαϊκά έργα και έτσι εμπλουτίζει την ίδια της την παράδοση, όχι μόνο από

τις γαλλικές ή τις γερμανικές αναπαραστάσεις της αρχαίας Ελλάδας, αλλά και

από τη σύγχρονη λογοτεχνία της Ευρώπης, σαν οι Ευρωπαίοι συγγραφείς να

ανταγωνίζονταν τον Πίνδαρο ή τον Πλάτωνα στη συγκρότηση μιας λογοτεχνίας

καθαρά ελληνικής. Η σχέση Ευρώπης και Ελλάδας μπορεί ωστόσο να αντι-

στραφεί. Η Ελλάδα επίσης οικοδόμησε τη Γερμανία του 19ου αιώνα, ως προς

τα κύρια χαρακτηριστικά της. Τέλος, στη δυναμική ελληνοποίησης που χαρα-

κτηρίζει τον 19ο αιώνα, ένας ξεχωριστός ρόλος ανήκει στη διασπορά. Διότι εάν

οι πρώτοι κυβερνήτες της Ελλάδας είχαν σχεδιάσει, ως καλοί φιλόλογοι, σαν με

διαβήτη, έναν κύκλο του οποίου το κέντρο ήταν η Αθήνα, η πραγματικότητα

ήταν αρκετά διαφορετική, καθώς η ελληνική ιστορία τροφοδοτήθηκε από την

Αλεξάνδρεια, τη Σμύρνη, το Φανάρι, το Παρίσι, τη Βιέννη και την Τριέστη,

δηλαδή από την ιστορική διασπορά και από την περιφέρεια του ελληνικού

Κράτους (από την Κέρκυρα ή την Κρήτη).

Το ζήτημα συνεπώς της πολιτισμικής μεταφοράς ως συστατικού στοιχείου

δεν είναι δυνατόν να παραβλεφθεί. Μελέτες με θέμα την Ελλάδα του 19ου ή

του 20ού αιώνα μέσα στο ευρωπαϊκό πλαίσιο

στηρίζονται άλλωστε ξεκάθαρα

στις πολιτισμικές μεταφορές.

Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά φαινόμενα πολιτισμικής μεταφοράς στην

πολιτισμική ιστορία της Ελλάδας είναι σίγουρα το ζήτημα του φιλελληνισμού

Ο φιλελληνισμός είναι μια απαραίτητη συνιστώσα για την κοινή ευρωπαϊκή

πολιτισμική ιστορία του 19ου αιώνα, εφόσον εμπλέκει στην ίδια συλλογική

μυθολογία, στην ίδια απελευθερωτική και ταυτόχρονα αποικιοκρατική ορμή,

Έλληνες, Γάλλους, Γερμανούς, Ελβετούς, Άγγλους. Δεν υπάρχουν πολλά γε-

γονότα παρόμοιου τύπου στην ιστορία της Ευρώπης:

Le voyage du jeune

Anacharsis

του αββά Barthélemy (1787) που μεταφράστηκε στα γερμανικά

ήδη το 1792 και στα ελληνικά το 1797,

το Voyage pittoresque en Grèce

του

2. Chryssoula

ambas

und Marilisa

itsou

Hellas verstehen, deutsch-grie-

chischer Kulturtransfer im 20. Jahrhundert

, Köln-Weimar, Böhlau 2010· Ourania

olycandrioti

, « Lectures pour enfants. Productions originales et traductions au

XIXe siècle en Grèce »,

The Historical Review / La Revue Historique

, Section de

Recherches Néohelléniques / Institut de Recherches Historiques, 12 (2015), 101-123.

3. Βλ. σχετικά

Philhellénismes et transferts culturels dans l’Europe du XIXe

siècle

, επιμ.: M.

spagne

και G.

écout

, ειδικό τεύχος της

Revue germanique in-

ternationale

, 1-2 (2005).

Nέος Aνάχαρσις.

Eισαγωγή – Eπιμέλεια – Σχόλια: Άννα

αμπάκη

, Bουλή των