Α' ΤΟΜΟΣ

ichel

spagne

Πολιτισμικές μεταφορές και η πολιτισμική ιστορία της Ελλάδας

Τι είναι η «πολιτισμική μεταφορά» και με ποιο τρόπο η έννοια αυτή μας επι-

τρέπει να προσεγγίσουμε ειδικότερα την ελληνική ιστορία; Με την ευρύτερη

σημασία, ως πολιτισμική μεταφορά νοείται η διαδικασία ανασημασιοδότησης

που συνοδεύει ένα πολιτισμικό αντικείμενο όταν μεταφέρεται από ένα χώρο σε

έναν άλλο. Τα πολιτισμικά αντικείμενα, βιβλία, έργα τέχνης, ρεύματα ιδεών, τε-

χνοτροπίες, κυκλοφορούν από το ένα γλωσσικό ή εθνικό πλαίσιο σε ένα άλλο. Η

κυκλοφορία αυτή δεν συνιστά περιφερειακό φαινόμενο στην ιστορία των ευρω-

παϊκών χωρών. Συνιστά φαινόμενο κεντρικό, αλλά χωρίς να είναι και προβεβλη-

μένο επειδή φαίνεται να εκθέτει τη διαδικασία διαμόρφωσης ταυτοτήτων. Η Γαλ-

λία του 17ου αιώνα δύσκολα θα μπορούσε να νοηθεί δίχως μια πολύ σημαντική

αναφορά στην Ισπανία, τον 18ο αιώνα εμφανίζει σημαντικές επιρροές από την

Αγγλία, ενώ η Γερμανία είναι πανταχού παρούσα στη γαλλική φιλοσοφία του

19ου αιώνα. Ο ρωσικός ρομαντισμός καθορίζεται από τις μεταφράσεις γαλλικών

ή γερμανικών προτύπων, τα οποία πιθανόν να είναι λησμονημένα στον χώρο από

τον οποίο έχουν προέλθει. Εάν η κυκλοφορία των πολιτισμικών προτύπων είναι

ένα θεμελιώδες δεδομένο στη νεώτερη και σύγχρονη ιστορία της Ευρώπης, τότε

η συνεχής επανερμηνεία των δανείων από το εξωτερικό, που συνδέεται με την

κυκλοφορία αυτή, αξίζει να μελετηθεί περισσότερο. Πράγματι, η επανερμηνεία

αυτή καθορίζεται εξ ολοκλήρου από το πλαίσιο υποδοχής. Το πλαίσιο αυτό έχει

πάντα την πρωτοβουλία της εισδοχής όπως και της σημασιολογικής μετατόπι-

σης, η οποία επιτρέπει στα δάνεια να μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο νέο

πλαίσιο. Ένας πίνακας της ιταλικής Αναγέννησης δεν έχει την ίδια αξία όταν

παρουσιάζεται στο μουσείο του Λούβρου ή στο μουσείο της Δρέσδης. Η μοίρα

των κειμένων του Ομήρου στα γερμανικά ή στα γαλλικά δεν είναι ταυτόσημη.

Η θεωρία των πολιτισμικών μεταφορών

επανεξετάζει πολλές από τις έννοιες

1. Για έναν πρώτο ορισμό βλ.

Transferts. Les relations interculturelles dans