66 / 198
Ο ελληνικός περιοδικός τύπος του 19
ου
αιώνα
65
(
curiositas
) για την «Ανατολή» και άλλοτε από επαγγελμα-
τικές υποχρεώσεις (διπλωματικές αποστολές, επιστημονικές
αποστολές), προβαίνουν σε ενέργειες συστηματοποίησης της
νεοελληνικής λογοτεχνίας. Στις αρχές του 19
ου
αιώνα καλλι-
εργείται σταδιακά το ενδιαφέρον για τα κείμενα της παλαι-
ότερης νεοελληνικής γραμματείας, τα οποία μέχρι τότε –και
για αρκετά χρόνια ακόμα– αποτελούσαν φτωχότατους συγγε-
νείς της αρχαιοελληνικής γραμματείας στα μάτια των περισ-
σότερων Ελλήνων και Ευρωπαίων λογίων του Διαφωτισμού
και εξετάζονταν επιφανειακά και παρεμπιπτόντως. Για πα-
ράδειγμα, το ελληνόθεμο best seller του Byron,
Childe Harold
(1812), κλείνει με ένα «Παράρτημα»,
15
στο οποίο πραγματο-
ποιείται μια «ερασιτεχνική» προσπάθεια οργάνωσης και πα-
ρουσίασης της νεοελληνικής λογιοσύνης και γραμματείας. Σε
αυτό περιλαμβάνονται ένας κατάλογος Ελλήνων λογίων («List
of Romaic Authors»), ηρωικά ποιήματα (κυρίως «Θούριοι»)
στο πρωτότυπο και σε αγγλική μετάφραση και διάφορες σχε-
τικές σκόρπιες σημειώσεις. Το
Researches in Greece
(1814) του
λοχαγού William Martin Leake
16
αποτελούσε την πρώτη σοβα-
ρή προσπάθεια καταγραφής και ανάλυσης επιλεγμένων και
ενδεικτικών έργων της νεοελληνικής λογοτεχνίας, όπως και
ζητημάτων περί της νεοελληνικής γλώσσας. Με τα ταξίδια
τους, τις παρατηρήσεις τους και τις συναναστροφές τους οι
φιλέλληνες λόγιοι στα χρόνια του Διαφωτισμού επιθυμούσαν
να διερευνήσουν τον ιστορικό αλλά και το συγχρονικό χα-
ρακτήρα της νεοελληνικής πολιτισμικής ταυτότητας. Σχεδόν
πάντα η διερεύνηση της υπό διαμόρφωσης αυτής έννοιας κι-
νούνταν μες στα όρια ενός τρίπτυχου: αρχαία Ελλάδα, Δύση
και Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η ιχνηλάτηση και ιστορική
ανασύνθεση της νεοελληνικής γραμματείας αποτελούσε το νε-
οφανές ζητούμενο, το οποίο έμπαινε στην εξίσωση.
15. Lord Byron,
Childe Harold’s Pilgrimage and other poems,
John Murray,
Fleet-street κ.ά: Λονδίνο 1812, σσ. 267-300.
16. William Martin Leake,
Researches in Greece
, John Booth: Λονδίνο
1814.