483 / 562
Αρετη Βασιλειου
482
Αντίθετα, στο κείμενο του αρχαίου τραγικού, ο Θόας κατέχει έναν σχετικά
μικρό ρόλο, δεν είναι ερωτευμένος με την Ιφιγένεια ούτε τη ζητά σε γάμο, δεν
σκιαγραφείται ως τύραννος, ενώ στο τέλος υποτάσσεται αμέσως στις βουλές
της θεάς Αθηνάς, η οποία στη σκηνή της θεοφάνειάς της τον συμβουλεύει
να μη θυμώσει με την αναχώρηση των Ελλήνων από την Ταυρίδα μαζί με το
άγαλμα της Άρτεμης. Στον δε Γερμανό ποιητή, παρότι ο Σκύθης βασιλιάς
είναι επίσης ερωτευμένος με την Ελληνίδα ιέρεια,
10
όπως και στην τραγωδία
του Σούτζου, εντούτοις εμφανίζεται συνετός, έχοντας εγκαταλείψει για μεγάλο
διάστημα το πανάρχαιο βαρβαρικό έθιμο της ανθρωποθυσίας, με τη συνδρομή
της Ιφιγένειας. Όταν η τελευταία αποφασίζει να φύγει μαζί με τον Ορέστη και
τον Πυλάδη για την πατρίδα της, αρνείται να εξαπατήσει τον βασιλιά, ο οποίος
της στάθηκε σαν δεύτερος πατέρας,
11
και έτσι του αποκαλύπτει την αλήθεια,
δηλαδή τη συγγένειά της με τους Έλληνες αιχμαλώτους, παρακαλώντας τον
να τους αφήσει να φύγουν. Ο Θόας τελικά συγκρατεί την οργή του και παρου-
σιάζεται μεγαλόψυχος, επιτρέποντας την αναχώρηση των Ελλήνων, δίνοντάς
τους την ευχή του και επιτρέποντας με αυτό τον τρόπο την ευχάριστη έκβα-
ση, χωρίς δολοφονίες, όπως ακριβώς εκτυλίσσεται και στο ευριπίδειο κείμενο,
σύμφωνα μάλιστα και με την αριστοτελική επιταγή της
Ποιητικής
.
12
Ο Goethe
αναπτύσσει, λοιπόν, έντονα την ηθική πλευρά και το ανθρώπινο πρόσωπο των
δραματικών ηρώων σε μια «δαιμονικά ανθρώπινη» τραγωδία, όπως την είχε
χαρακτηρίσει και ο Schiller το 1802.
13
Ο ευριπίδειος βασιλιάς Θόας μετατρέ-
πεται σε έναν χαρακτήρα ο οποίος, μέσω της Ιφιγένειας, αφυπνίζεται από τη
βαρβαρική άγνοια και την απανθρωπία, ενώ η πονηρή πλανεύτρα Ιφιγένεια
περίπτωση θανάτωσης του αδελφού της και τέλος την αφήγηση της θανάτωσης του
Θόαντα από τον Ορέστη διά στόματος Πυλάδη, ο οποίος προλαμβάνει την ύστατη
στιγμή την αυτοδηλητηρίαση της απελπισμένης Ιφιγένειας.
10. Ο Goethe μάλλον δανείζεται την ερωτική πλοκή από την ομόθεμη τραγωδία
του Lagrange-Chancel (1697). Βλ. Jane K. B
rown
,
The Persistence of Allegory.
Drama and Neoclassicism from Shakespeare to Wagner
, University of Pennsyl-
vania Press, Philadelphia, Pennsylvania 2006, σ. 263.
11. Για την ηθική ακεραιότητά της και τα τρυφερά της αισθήματα προς τον Θόα-
ντα, στον οποίο «χρωστ[ά] και μοίρα και ζωή», βλ. Γ
καιτε
,
Ιφιγένεια εν Ταύροις
,
μτφρ. Κωνσταντίνος Χατζόπουλος, Τυπογραφείο «Εστία» Κ. Μάισνερ – Ν. Καργα-
δούρη, Αθήνα ²1916, σ. 51, 59, 61.
12. Για την ευθυγράμμιση των Ευρωπαίων νεοκλασικιστών με την αριστοτελική
Ποιητική
αναφορικά με το ευτυχισμένο τέλος στην τραγωδία βλ. Michael E
wans
,
Opera from the Greek. Studies in the Poetics of Appropriation
, Ashgate Publi-
shing Company, Aldershot Hamshire – Burlington 2007, σ. 35.
13. Για τον χαρακτηρισμό βλ. B
rown
, σ. 207.