482 / 562
Βαρβάρων ερωτικά πάθη και τυραννοκτονίες. Η
Ιφιγένεια εν Ταυρίδι
του Ν. Α. Σούτζου (1837)
481
την έστω και άτεχνη τραγωδία του Σούτζου από την τραγωδία του κορυφαίου
ποιητή της Βαϊμάρης, η οποία πρωτοπαίχτηκε στην πεζή της μορφή στις 6
Απριλίου 1779 σε κάστρο της Βαϊμάρης, με την τελική της ποιητική μορφή
να ολοκληρώνεται στην Ιταλία το 1786;
6
Η απάντηση θα πρέπει μάλλον να
αναζητηθεί στη διαφορετική ιδεολογική στόχευση των δύο δραμάτων, η οποία
προκύπτει από τις αλλαγές που επιφέρουν οι συγγραφείς τους στα πρόσωπα
και στις δραματικές καταστάσεις σε σχέση με το ευριπίδειο πρότυπο, καθώς
και στις αισθητικές/φιλοσοφικές επιταγές του τόπου και της εποχής τους. Το
γεγονός ότι ο Σούτζος επιλέγει να τονίσει πολύ περισσότερο από τον Goethe
τον μανικό και άγριο έρωτα του Θόαντα προς την Ιφιγένεια,
7
την πίεσή του
να τον παντρευτεί χωρίς τη θέλησή της, την απειλή του για τη δολοφονία του
αιχμάλωτου Ορέστη, καθώς και τον εν γένει τυραννικό του χαρακτήρα ως
ηγεμόνα,
8
στοιχεία που οδηγούν στην τελική δολοφονία του από τον διατα-
ραγμένο μητροκτόνο, καταδεικνύουν καταρχήν τις κύριες αποκλίσεις από το
ευριπίδειο πρότυπο. Έτσι, ενώ στις τρεις πρώτες πράξεις ο Σούτζος ακολουθεί
αρκετά πιστά το ευριπίδειο κείμενο, αντίθετα από το τέλος της Γ΄ πράξης
και την αναγνώριση των αδελφών έως και το τέλος της Ε΄ πράξης ακολουθεί
διαφορετική πλοκή, η οποία τονίζει τον τυραννικό χαρακτήρα του Θόαντα
και τη διάθεσή του να επιβάλει πάση θυσία την εξουσία του στους Έλληνες
αιχμαλώτους και στην ανυπεράσπιστη Ιφιγένεια.
9
6. Για τα στοιχεία συγγραφής της γερμανικής τραγωδίας βλ. Π
ουχνερ
, σ. 9· Robert
R. H
eitner
, «The Iphigenia in Tauris. Theme in Drama of the Eighteenth Centu-
ry»,
Comparative Literature
, xvi/4 (1964), σ. 304, 308.
7. Η Ιφιγένεια αποκαλεί την καρδιά του «αγρίαν» και «σκληράν» ακόμη και
στον έρωτα, ενώ τον χαρακτηρίζει «θηρίον αιμοσταγές και εξηγριωμένον», «βάρβα-
ρον τύραννον». Bλ. Ν. Α. Σ
ουτζος
,
Ιφιγένεια εν Ταυρίδι
, τραγωδία εις 5 πράξεις, εκ
της τυπογραφίας Ανδρέου Κορομηλά, εν Αθήναις 1837, σ. 3, 78.
8. Ο ίδιος εκφράζει το δεσποτικό του ήθος προς την Ιφιγένεια προειδοποιώντας
την πως είναι «ευκατάφορος εις όλα [τ]ου τα πάθη» και πως ο έρωτάς του μπορεί να
«μετατραπή εις τρομεράν θηριωδίαν».
Ό.π.
, σ. 10, 13, 57.
9. Η δράση της τραγωδίας από το τέλος της Γ΄ πράξης και μετά περιλαμβάνει
τη φυλάκιση των Ελλήνων αιχμαλώτων και της Ιφιγένειας από τον Θόαντα, όταν
αυτός μαθαίνει τη βούλησή τους να αποδράσουν, τη λεκτική αντιπαράθεση μεταξύ
Ορέστη και Θόαντα, την παράκληση της Ιφιγένειας προς τον Σκύθη βασιλιά να μη
σκοτώσει τον αδελφό της, με αντάλλαγμα την τελική συναίνεσή της στην τέλεση του
γάμου τους, την άφιξη δεκαπέντε Αργείων στρατιωτών (συνταξιδιωτών των Ορέστη
και Πυλάδη) προς συνδρομή της φυγάδευσης των Ελλήνων και την επακόλουθη από-
φαση θανάτωσης του Ορέστη από τον οργισμένο Θόαντα, την έκφραση της βαθιάς
αδελφικής αγάπης εκ μέρους της Ιφιγένειας και την απειλή της να φαρμακωθεί στην