B' ΤΟΜΟΣ

ΕΥΗ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ

352

μενα που απευθύνονται σε κορίτσια χαρακτηρίζονται από την ίδια αμφίσημη

οπτική που παρατηρείται και στα κείμενα των προοδευτικών Γερμανών παιδα-

γωγών του ύστερου 18ου και του 19ου αιώνα μπορεί να θεωρηθεί απότοκο των

επιρροών αυτών, αλλά και της μεταβατικής περιόδου που διανύει η Ελλάδα

εκείνο το διάστημα και σε κοινωνικό επίπεδο.

Σκοπός της

Διαπλάσεως

είναι η διδαχή μέσω της απόλαυσης· «τέρπειν άμα

και διδάσκειν», το μότο του περιοδικού, στο οποίο γίνονται εμφανείς οι φιλαν-

θρωπιστικές και οι ερβαρτιανές επιρροές. Η ύλη, σύμφωνα με τη Βίκυ Πάτσιου,

επιβεβαιώνει την πρόθεση αυτή, καθώς τα σύντομα αφηγήματα συχνά καταλή-

γουν σε ένα ηθικό δίδαγμα, το οποίο αποτελεί ουσιαστικά τη «διατύπωση του

αφηγηματικού προσχήματος».

Οι χαρακτήρες ωστόσο, προκειμένου να λειτουργήσουν συμβολικά, είναι

συχνά επίπεδοι (δηλαδή ανεπαρκώς ανεπτυγμένοι και χωρίς ιδιαίτερο ψυχο-

λογικό βάθος), στερεοτυπικοί και στατικοί. Η πλοκή χτίζεται πάνω σε δίπολα

(π.χ. καλή νοικοκυρά – τεμπέλα κόρη) στο πρότυπο των διδακτικών ή λαο-

γραφικών ιστοριών τις οποίες προαναφέραμε. Ενώ, όταν οι χαρακτήρες είναι

δυναμικοί, η εξέλιξή τους ακολουθεί τα πρότυπα των γερμανικών ιστοριών

παραδειγματισμού. Σκοπός των αφηγημάτων είναι να επισωρεύσουν στο παιδί

φόβο ή ενοχές που θα λειτουργήσουν κατασταλτικά ή αποτρεπτικά σε σχέση

με την απρεπή συμπεριφορά.

Στα κείμενα αυτά μπορούμε να διακρίνουμε τυπικά ‘αρσενικά’ και ‘θηλυκά’

χαρακτηριστικά και αρετές και ιδιότητες που αρμόζουν σε αγόρια και κορίτσια.

Επιπλέον περιγράφονται με σαφήνεια τα καθήκοντα αλλά και ο προορισμός

23. Είναι σαφής η ουσιαστική αλλαγή που συντελείται στις παιδαγωγικές αρχές

με τη συμβολή της

Διαπλάσεως

. Ωστόσο, παρότι o ίδιος ο Κουρτίδης ως παιδαγωγός

εργάστηκε άοκνα επί σειρά ετών για τη βελτίωση του μορφωτικού επιπέδου των Ελλη-

νίδων σε διάφορα σχολεία θηλέων (όπως και πολλοί συντελεστές του περιοδικού) και

παρότι ο αριθμός των συνδρομητριών είναι αρκετά μεγάλος, η

Διάπλαση

βλέπει στο

ανδρικό φύλο τον κατεξοχήν αναγνώστη της. Βλ. σχετικά

ατσιου

, σ. 36.

24.

Το ίδιο

, σ. 111-112. Η συγγραφέας σημειώνει χαρακτηριστικά: «πλοκή, ήρωας

και η λύση προκαθορίζονται από ηθικές σκοπιμότητες».

25. Βλ.

το ίδιο

, σ. 111-118·

ολυκανδριωτη

, σ. 227

κ.εξ

. Σύμφωνα με την Ουρα-

νία Πολυκανδριώτη μάλιστα, ο Κουρτίδης εφαρμόζει στις ιστορίες του για τα παιδιά

όμοια μεθοδολογία γραφής με αυτή των κειμένων του για τους ενήλικες. Προσαρ-

μόζει τη γραφή του μόνο στο «γνωστικό και αντιληπτικό επίπεδο» των παιδιών και

όχι στους τρόπους «ανάπτυξης του κεντρικού θέματος», έτσι δεν στερεί από τους

νεαρούς αναγνώστες του τη δυνατότητα να προβληματιστούν και να αναστοχαστούν

πάνω στα κείμενα (σ. 228).