B' ΤΟΜΟΣ

ΕΥΗ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ

344

–όπως είναι ο Johann Bernhard Basedow (1724-1790), o Christian Heinrich

Wolke (1741-1825), ο Christian Gotthilf Salzmann (1744-1811), o πρώτος

καθηγητής της Παιδαγωγικής Ernst Christian Trapp (1745-1818) και πολλοί

άλλοι– εστιάζεται στο τρίπτυχο ‘αυτόνομη σκέψη’, ‘αγάπη για τον άνθρωπο’,

‘ανοχή για τα θρησκευτικά, πολιτικά (και λοιπά) πιστεύω του’, το οποίο είναι

εξόχως επαναστατικό για την εποχή, παραμένει όμως αρκετά θεωρητικό. Οι

φιλανθρωπιστές παιδαγωγοί εργάστηκαν στο περίφημο Philanthropinum, το

σχολείο που ίδρυσαν οι Basedow και Wolke το 1744 στην πόλη Dessau και

αποτέλεσε εκπαιδευτικό πρότυπο στην εποχή του. Σ’ αυτό φοιτούσαν γόνοι

αριστοκρατικών ή μεγαλοαστικών οικογενειών με διαφωτιστική παράδοση, ενώ

στις παραδόσεις εφαρμόζονταν επαναστατικές μέθοδοι διδασκαλίας, που έκα-

ναν το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό ίδρυμα γνωστό σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Η εκπαίδευση στο Philanthropinum βασιζόταν στις ιδέες για το παιδί και την

αγωγή του που οι μεταρρυθμιστές παιδαγωγοί του άντλησαν από το έργο του

Rousseau, του Locke και του Comenius. Στόχος τους ήταν να εφοδιάσουν τα

παιδιά με γνώσεις για τον κόσμο των ενηλίκων και με δεξιότητες για τη μετέπει-

τα ζωή τους· η διδασκαλία ήταν μαθητοκεντρική και βασιζόταν, κατά το δυνα-

τόν, σε εμπειρικά παραδείγματα, ενώ τα θέματα των αναγνωσμάτων προσαρμό-

στηκαν στις προοδευτικές τους ιδέες και επικεντρώθηκαν στον παιδικό κόσμο.

Ο διαφωτιστής παιδαγωγός και φίλος του Basedow, Joachim Heinrich

Campe (1746-1818), ο οποίος εγκολπώθηκε τις προοδευτικές αντιλήψεις του

Rousseau, υποστήριξε με έμφαση ότι η «παιδική λογοτεχνία» όφειλε να είναι

προσαρμοσμένη «στις νοητικές δυνατότητες» και «τις ηθικές ανάγκες των

παιδιών».

Ωστόσο, ο όρος ‘παιδική λογοτεχνία’ ακόμα και στον λόγο του

Campe αφορά σχεδόν αποκλειστικά στα αρσενικά τέκνα, καθώς τα κατ’ εξο-

χήν αναγνώσματα εκείνης της εποχής για τις κόρες των καλών οικογενειών

περιορίζονταν σε ηθικοπλαστικές πραγματείες, χρηστομάθειες ή εγχειρίδια

οικιακής οικονομίας, με μοναδικό σκοπό την προετοιμασία των κοριτσιών για

τον ρόλο της εκλεπτυσμένης κυρίας, της συζύγου και της μητέρας.

Έτσι, παρά τις προοδευτικές παιδαγωγικές διακηρύξεις του, ο ίδιος ο Campe

3. Σύμφωνα με τον Hans Heino

wers

«Kinder und Jugendliteratur der Auf-

klärung» στον ιστότοπο του Πανεπιστημίου της Βρέμης

(

Wissenschaftliches Internetportal für Kindermedien und Jugendmedien

Ημερομηνία πρόσβασης [20.08.2015] από

de/index.php/literatur/104-mediageschichte/literaturgeschichte/284-spaetes-

18-jahrhundert-kinderliteratur-der-aufklaerung. (Όπου δεν υπάρχει άλλη σχετική

ένδειξη η μετάφραση είναι δική μου.)