B' ΤΟΜΟΣ

Ιόνια νησιά στη στροφή του 18ου προς τον 19ο αιώνα

239

κού παρελθόντος (του αριστοκρατικού) και η άλλη υπερασπιζόταν ένα άλλο

παρόν, οιονεί διανθισμένο –όπως το οραματιζόταν– με το «φως του κόσμου»,

της νέας «γνώσης», του «έαρος της ελευθερίας» και της «αυτονομίας του

λαού», στη βάση μιας «ορθής δημοκρατικής πολιτείας» που θα πλαισιωνό-

ταν από «άξιους, σόφρονας και τακτηκούς συμπατριώτας». Σημειωνόταν ότι

οι υπερασπιστές του παλαιού καθεστώτος επιδίωκαν τη συνέχιση του «σκό-

τους», της «δουλείας», του «φόβου», της «αμάθειας» και της «αιχμαλωσί-

ας» του ανθρώπου, που, όπως υπογραμμιζόταν, μέχρι τότε κυριαρχούσαν στο

ασυνείδητο του μεγαλύτερου μέρους των πολιτών.

Βέβαια, σε ένα ευρύτερο τοπίο αντιπαράθεσης του παλαιού με το νέο

συνυπήρχαν και επιμέρους κοινωνικές ομάδες πολιτών με παραλλαγές στην

ιδεολογική τους προσέγγιση και πρακτική. Συγκεκριμένα, ανάμεσα στην

ακραία αυτή αντιπαλότητα αναδύθηκαν ιδεολογικές αποκλίσεις μετριοπαθέ-

στερων ομάδων, που επιδίωκαν και πίστευαν στον συμβιβασμό, υιοθετώντας

ρεαλιστικές λύσεις στη βάση ενός διαλόγου που θα διακρινόταν από διαλλα-

κτικότητα και από τάσεις συμφιλίωσης και συμβιβασμού των συγκρουόμενων

κοινωνικών ομάδων.

Δεν διαφαινόταν, πάντως, ότι οι αποκλίσεις αυτές στην

επαναστατική διαδικασία αντιστοιχούσαν στις ιδεολογικές παραλλαγές που

εμφανίστηκαν κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης (εκεί επιχωρίαζαν

μεγάλοι φατριασμοί: οι Γιρονδίνοι, οι Ιακωβίνοι, οι Αβράκωτοι, οι Συνταγματι-

κοί, οι Μοναρχιστές κ.ά.).

Άσχετα από επιμέρους τάσεις της επαναστατικής ιδεολογίας, θεωρώ ότι

στα νησιά κυριάρχησε στην αρχή μια ριζοσπαστική και ταξικά ανταγωνιστική

κατεύθυνση, αυτή της μεγάλης εχθρικότητας μεταξύ προνομιούχων ευγενών

και των ασθενέστερων κοινωνικών ομάδων. Οι νησιώτες την πρώτη περίοδο

επέλεγαν από τη γαλλική επαναστατική ιδεολογία ακραίες μορφές αντιδράσε-

ων. Αυτές φαίνονταν ωσάν να επικυριαρχούσαν, προκαλώντας έναν οξύ διά-

λογο με κοινά στοιχεία, που διατηρούσε την έντασή του περισσότερο κατά

7. ΙΑΑΣ, Βιβλίον διορισμένον διά νά περιγράφονται εἰς αὐτό αἱ κρίσεις καί ἀπο-

φάσεις ὁποῦ ἤθελαν ἀκολουθήσει διά νά κρίνουν οἱ ἐκλεχθέντες προεστοί μέ κοινήν

γνώμη τοῦ λαοῦ […] κατά τήν ἄδειαν πού μᾶς ἐδόθην ἀπό τούς δύο ἀρμιράλιους

ρουσοθωμανούς […], 20 Μαρτίου 1799.

8. ΙΑΚ, Προκηρύξεις του Υποπροξένου των Γάλλων στα Κύθηρα, ό.π.· το ίδιο,

Επαναστατικά έγγραφα περιόδου Δημοκρατικών Γάλλων και Ρωσοτουρκικής Προ-

στασίας, 1797-1807, ό.π.· το ίδιο, Έγγραφα του αγγλικού και γαλλικού υποπροξενείου

στα Κύθηρα (αταξινόμητα).

9. William J.

εwell

, «Ideologies and Social Revolutions: Reflections on the

French Case»,

Journal of Modern History

57 (1985), σ. 65