B' ΤΟΜΟΣ

172 / 562

Ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση: ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΕΡΑΝΙΣΤΗΣ
171
Η παρουσία του γενικού – εγκυκλοπαιδικού περιοδικού ισχυροποιείται με
την κυκλοφορία του Ευρωπαϊκού Ερανιστή (1840-1843). Έως το 1840 έχουν
εκδοθεί στο Ναύπλιο, στην Αίγινα, την Κέρκυρα, την Αθήνα και τη Σμύρνη
δώδεκα περιοδικά ποικίλης ύλης, με απλή τυπογραφική εμφάνιση (μονόστηλα
και σε μικρό σχήμα), σύντομη διάρκεια (λίγους μήνες, έναν χρόνο ή το πολύ
δύο), ακανόνιστη περιοδικότητα και ολιγοσέλιδα συνήθως τεύχη.4
Τα περισσότερα από τα περιοδικά αυτά προβάλλουν μέσα από τις στήλες
τους και σύμφωνα με τις διακηρύξεις των εκδοτών τους την αξία της γνώσης
και της παιδείας, θεωρητικής και πρακτικής, και στοχεύουν όχι μόνο στην
πνευματική, αλλά και στη γενικότερη ανάπτυξη της νεοελληνικής κοινωνίας.
Η ενδεικτική παράθεση των θεματικών ενοτήτων που συγκροτούν την ύλη των
περιοδικών αυτών, όπως γεωγραφία, αρχαιολογία, φιλολογία, ιστορία, οικονο-
μία, χημεία, φυσική, ιατρική, επιστημονικές ανακαλύψεις κ.ά., πιστοποιούν
το εύρος των περιεχομένων τους. Η διάδοση των αναγκαίων και ωφέλιμων
γνώσεων, καθώς και των χρήσιμων αλλά και περίεργων πληροφοριών, παράλ-
ληλα με την ύπαρξη της λογοτεχνικής ύλης, πρωτότυπης και μεταφρασμένης,
συνθέτουν τα χαρακτηριστικά του περιοδικού εντύπου την πρώτη δεκαετία
μετά την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους, που συντηρεί έως έναν βαθμό
τους προσανατολισμούς και το πνεύμα του νεοελληνικού Διαφωτισμού των
αρχών του αιώνα, όπως αντικατοπτρίζεται στις σελίδες των εντύπων της προ-
επαναστατικής περιόδου.5
ράκη, Η Εφημερίδα Ήλιος του Παναγιώτη Σούτσου (1833). Περιλήψεις – Ευρετήρια ,
ΕΜΝΕ, Αθήνα 1986· Βασ. Βλ. Σφυρόερας, «Οι πρώτες εφημερίδες της Ερμούπολης:
φιλολογικές και πολιτικές ανιχνεύσεις» στον τόμο Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου αφι-
ερωμένου στη μνήμη του Κ. Θ. Δημαρά, ΟΜΕΔ, Αθήνα 1995, σ. 295-313.
4. Εξαίρεση αποτελούν η Ιόνιος Ανθολογία (Κέρκυρα 1834-1835), με τα ογκω-
δέστερα και πολυσέλιδα τεύχη της, και η Αποθήκη των Ωφελίμων Γνώσεων (Σμύρνη
1837-1844) για το νέο μεγαλύτερο σχήμα της, τη μακροβιότητα και την κανονικότητα
της έκδοσης, που καλύπτει συνολικά στη διάρκεια οκτώ περίπου ετών 96 τεύχη με
1.536 σελίδες. Για τα περιοδικά της εποχής βλ. Δημ. Μάργαρης, Τα παλιά περιοδικά.
Η ιστορία τους κι η εποχή τους, Αθήνα 1954· Απ. Σαχίνης, Συμβολή στην ιστορία της
“Πανδώρας” και των παλιών περιοδικών, Αθήνα 1964· Μάρ. Καρπόζηλου, Τα ελληνι-
κά οικογενειακά φιλολογικά περιοδικά (1847-1900), Ιωάννινα 1991. Για τις εργασίες
και τις μελέτες που αφορούν συγκεκριμένα περιοδικά βλ. Π. Δ. Μαστροδημήτρης,
Εισαγωγή στη νεοελληνική φιλολογία , Δόμος, Αθήνα 61996, σ. 362-370. Ειδικότερα,
για τον Ευρωπαϊκό Ερανιστή βλ. Κ. Ξ ανθόπουλος, Συνοπτική έκθεσις της πνευμα-
τικής αναπτύξεως των νεωτέρων Ελλήνων από της αναγεννήσεως αυτών μέχρι τούδε,
Κωνσταντινούπολη 1880, σ. 153, 157· Σαχίνης, σ. 25-27· Καρπόζηλου, σ. 69-75.
5. Για μια συνολική εικόνα του προεπαναστατικού Τύπου βλ. Γ. Λάϊος, Ο ελλη-