B' ΤΟΜΟΣ

Ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση: ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΕΡΑΝΙΣΤΗΣ

169

αρχαίους Έλληνες, που διατυπώθηκε με τρόπο συστηματικό από τον Γερμανό

ιστορικό Fallmerayer και προκάλεσε έντονη αναστάτωση, διαταράσσοντας τη

συνοχή του ιδεολογικού κόσμου του νέου ελληνισμού.

Η ανάπτυξη της ιστοριογραφίας, στην προσπάθειά της να προσδιορίσει

την εθνική συνείδηση, διαγράφει τη δική της πορεία προς τη μελέτη του εθνι-

κού παρελθόντος και την επανεκτίμηση του Βυζαντίου στο γενικότερο πλαίσιο

του προβληματισμού για τις σχέσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και την Ευρώ-

πη. Αν για όλη τη διάρκεια του Διαφωτισμού η Ευρώπη παρέμενε ο τόπος

της ελευθερίας και της καλλιέργειας των γραμμάτων, που προκαλούσε τον

θαυμασμό για την ανάπτυξη της παιδείας και της επιστήμης, στις δεκαετίες

που ακολουθούν την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους και χαρακτηρίζονται

από την κυριαρχία του Νεοκλασικισμού και του Ρομαντισμού η κυοφορία της

νέας εθνικής θεωρίας στηρίζεται σε μια διφορούμενη και αντιφατική στάση

απέναντι στην Ευρώπη, καθώς σχηματοποιείται το δόγμα «η Ανατολή διά της

Ανατολής» και ισχυροποιείται η εθνοκεντρική άποψη ότι η Ελλάδα μπορεί να

φωτίσει την Ανατολή χωρίς τη βοήθεια της Δύσης.

Τα χρόνια που μας ενδιαφέρουν η αίγλη της Αθήνας ως νέου διοικητικού

κέντρου εδραιώνεται, καθώς λειτουργεί ως πόλος έλξης που παρέχει μοναδικές

δυνατότητες και ευκαιρίες για οικονομική ανάπτυξη και κοινωνική αναγνώριση

σε όσους φθάνουν από όλα τα μέρη της Ελλάδας, αλλά και από περιοχές έξω

από αυτή. Μια διαφορετική κοινωνία, που δεν έχει βρει ακόμα την οριστική

μορφή της, διαμορφώνεται βαθμιαία, καθώς συναντιούνται στοιχεία ποικίλης

προέλευσης: η βασιλική αυλή, οι εκπρόσωποι των ξένων δυνάμεων, οι εύποροι

και καλλιεργημένοι ετερόχθονες και οι παραδοσιακές ομάδες των αυτοχθόνων.

Η πρωτεύουσα του νεοσύστατου κράτους εξασφαλίζει την πνευματική της

ακτινοβολία με την ίδρυση

–

μεταξύ άλλων

–

της Δημοτικής Βιβλιοθήκης, του

Γυμνασίου και του Πανεπιστημίου, το 1837, την ίδρυση επιστημονικών εται-

2. Το ζήτημα του ‘ευρωπαϊσμού’ αποκτά ιδιαίτερη σημασία και θα παραμείνει

επίκαιρο σε όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα. Με το τέλος της επανάστασης κλείνει η

περίοδος της ευφορίας στις σχέσεις Ελλάδας – Ευρώπης, που υποστήριξε η παρου-

σία του φιλελληνισμού στη διάρκεια του Αγώνα, και η περίπλοκη όσο και αντιφατική

απόπειρα προσδιορισμού της ‘ευρωπαϊκής’ συνείδησης και της εθνικής ιδιαιτερότητας

τίθεται με νέους όρους. Ειδικότερα για τις σχέσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και την Ευ-

ρώπη τα χρόνια του Διαφωτισμού και αργότερα του Ρομαντισμού βλ., μεταξύ άλλων,

ημαράς

, «Η φωτισμένη Ευρώπη»,

Φροντίσματα

, Αθήνα 1962, σ. 3-23· Δ

ημαράς

Ιστορικά φροντίσματα Α΄. Ο διαφωτισμός και το κορύφωμά του

, επιμ. Πόπη Πολέμη,

Πορεία, Αθήνα 1992, σ. 115-129· Σ

κοπετέα

Το «πρότυπο βασίλειο» και η Μεγάλη

Ιδέα

κεφ. «Η ευρωπαϊκή ταυτότητα των Ελλήνων», σ. 161-247.