Α' ΤΟΜΟΣ

Γυναικεία γραφή και πολιτισμική διαμεσολάβηση

123

Αν η Λεβάλδ λειτουργεί ως το επιτυχημένο μοντέλο μιας συγγραφέως, με

ανδρικό βέβαια φρόνημα, που υπόσχεται ανεξαρτησία, δόξα, ευτυχία, σημαντι-

κή προϋπόθεση για τα οποία είναι η παιδεία, η τρίτη συγγραφέας που παρου-

σιάζεται –ένα ακόμα θετικό, μάλλον το θετικότερο και το πιο εξιδανικευμένο

μοντέλο γυναίκας συγγραφέως, με την οποία κλείνει και το αφιέρωμα της

Ζάρκου στις Γερμανίδες συγγραφείς– είναι η Fredrika Bremer (1801-1865),

Σουηδή συγγραφέας, πολύ γνωστή τότε στη Γερμανία, που παραμένει και σή-

μερα γνωστή, κυρίως για την επίδραση που άσκησε μέσω των λογοτεχνικών

της κειμένων στο κίνημα για την ισότητα των γυναικών στη χώρα της.

Πρόκειται για μια γυναίκα που επίσης ταξίδεψε πολύ, όπως και οι άλλες

δύο, και μάλιστα ακόμα περισσότερο από τις άλλες. Η Bremer, που επισκέ-

φθηκε μεταξύ άλλων τη βόρεια και τη νότια Αμερική συναντώντας ακτιβί-

στριες υπέρ των γυναικείων δικαιωμάτων, στα έργα της υποστηρίζει πως οι

γυναίκες για να χειραφετηθούν και να μπορέσουν να αποκτήσουν και πολιτικά

δικαιώματα θα πρέπει να μετέχουν τόσο της γενικής παιδείας όσο και της

θρησκευτικής εκπαίδευσης που λαμβάνουν οι άντρες. Η Bremer υποστήριξε

ενεργά το δικαίωμα των γυναικών να ψηφίζουν και η Σουηδία –και χάρη στις

δημόσιες παρεμβάσεις της– ήταν μία από τις πρώτες χώρες (ήδη το 1862)

όπου οι γυναίκες απέκτησαν δικαίωμα ψήφου, έστω και περιορισμένο στις

τοπικές εκλογές.

Η Ζάρκου πάντως στην περίπτωση της Bremer καταθέτει στον αναγνώστη,

που ίσως τον έχει τρομάξει μέχρι εκεί, μια αγιογραφία. Η Bremer παρουσιά-

ζεται ως μια τυπική εκπρόσωπος του πεισιθανάτιου Ρομαντισμού και ταυτό-

χρονα ως υπέρμαχος της οικογένειας. «Το ζήτημα της χειραφετήσεως, ην πας

γενναίος κάλαμος υποστηρίζει», γράφει η Ζάρκου, «επί πολύ την απησχόλη-

σεν. Αλλ’ ό,τι η κ. Λεβάλδ ζητεί ως τιμή και δικαίωμα, η δεσποινίς Bremer επι-

καλείται ως επανόρθωσιν του κακού. Η οικογένεια διέμεινε πάντοτε δι’ αυτήν

η αληθής σφαίρα της γυναικός.».

Και το άρθρο κλείνει με την απαξίωση των

18. Το ίδιο, σ. 152. Το γεγονός ότι η Bremer αρνήθηκε σε όλη της ζωή να παντρευ-

τεί, προφανώς είτε διαφεύγει της Ζάρκου είτε το αποσιωπά. Σε κάθε περίπτωση το

πορτρέτο της Bremer, που καταθέτει η Ζάρκου, είναι πολύ πιο μακριά από την πραγ-

ματικότητα από ό,τι τα λογοτεχνικά πορτρέτα της Χαν και της Λεβάλδ. Η Bremer

είναι από τις πρώτες ακτιβίστριες της γυναικείας χειραφέτησης που κατέστησαν το

γυναικείο ζήτημα διεθνές, όχι μόνο μέσω προσωπικών επαφών με πρωτεργάτριες του

γυναικείου κινήματος, αλλά και με το έργο της που μεταφράστηκε την εποχή του σε

πολλές γλώσσες. Βλ. μεταξύ άλλων Bonnie G.

mith

(επιμ.),

The Oxford Encyclo-

pedia of Women in World History

, τ. 1, Oxford University Press, Ν. Υόρκη 2008,

σ. 257-258.