Συνάντηση εργασίας νέων ερευνητών

96 / 198

Ο ελληνικός περιοδικός τύπος του 19ου αιώνα
95
δώσαμε στον όρο «εθνοκεντρική μετάφραση» στη συγκεκρι-
μένη εργασία, τον οποίο φυσικά και δανειστήκαμε από το
θεωρητικό σχήμα περί μετάφρασης του Antoine Berman. Ας
θυμηθούμε πώς ορίζει ο γάλλος μεταφρασεολόγος τον όρο
«εθνοκεντρικό»: «Το εθνοκεντρικό θα σημαίνει εδώ: αυτό
που ανάγει τα πάντα στη δική του κουλτούρα, στις νόρμες
και τις αξίες του, και θεωρεί ό,τι είναι τοποθετημένο εκτός
αυτής, –το Ξένο– αρνητικό ή μόλις άξιο να προσαρτηθεί, να
προσαρμοστεί για να αυξήσει τον πλούτο της εν λόγω κουλ-
τούρας».21 Ο Berman έχει ως παράδειγμα αναφοράς κυρίως
τις μεταφράσεις προς τη γαλλική γλώσσα κατά τον 17ο και 18ο
αιώνα. Από τον παραπάνω ορισμό θα έπρεπε για την ελληνι-
κή περίπτωση να κρατήσουμε το πρώτο σκέλος, το περιγρα-
φικό, και όχι εκείνο που δηλώνει την ιδεολογική στάση του
μεταφραστή προς το ξένο. Στον ελληνικό υπό διαμόρφωση
πολιτισμικό χώρο του 19ου αιώνα, είναι αμφίβολο αν η πρόθε-
ση των διαμεσολαβητών-μεταφραστών έχει την αφετηρία της
στην πεποίθηση ότι το «ξένο είναι αρνητικό ή μόλις άξιο».
Θα μπορούσαμε για την ελληνική περίπτωση να πούμε ότι
καθώς το ξένο στοιχείο, μέσω των μεταφράσεων, κατακλύζει
τα κείμενα που γράφονται στην ελληνική γλώσσα, η εθνοκε-
ντρική μετάφραση είναι ένας τρόπος να ενισχυθεί ο δεσμός με
το ξένο μέσω της απόδοσής του με εγχώρια χαρακτηριστικά.
Αν και στις μεταφράσεις που εξετάσαμε δεν διακρίναμε την
εθνοκεντρική στρατηγική, γνωρίζουμε ότι στον ελληνικό 19ο
αιώνα είναι συνήθης.22
Ωστόσο, κατά τη μελέτη αυτών των μεταφράσεων αναδύ-
θηκε ένα ανοίκειο στοιχείο. Το στοιχείο αυτό αφορά τον / την
21. Antoine Berman, Η μετάφραση και το γράμμα ή το πανδοχείο
του απόμακρου , μτφρ. Σεσίλ Ιγγλέση Μαργέλλου, Αθήνα, 2005, Μεταίχ-
μιο, σ. 31.
22. Η Α. Ταμπάκη στο άρθρο σχολιάζοντας την εθνοκεντρική στρατη-
γική του Ι. Ι. Σκυλίτση, σημειώνει: «Ας μη παραβλέπουμε άλλωστε πως
το ζήτημα της “διασκευής”, της μεταφοράς “εις τα καθ’ ημάς” παραμένει
μείζον για τον 19ο αιώνα…» ( Ταμπάκη, σ. 141).