95 / 198
Αριστέα Κομνηνέλλη
94
Αντίθετα, έχουμε την αίσθηση ότι απευθύνεται σε αναγνώστες
που δεν νιώθουν ανοίκεια με την αγγλική και γαλλική λογοτε-
χνία και ιστορία.
Ο Ρήγας στο σύντομο σημείωμα «Πρός τούς ἀναγνώστας»
που συνοδεύει τη διασκευή των έξι διηγημάτων του Restif de
la Bretonne, στην οποία έδωσε τον τίτλο
Σχολείον των ντε-
λικάτων εραστών
, δηλώνει: «Ἡ μετάφρασίς μου εἶναι ἐλευ-
θέρα, ἥγουν μόνον κατά το νόημα (ἐπρόσθεσα καί μερικά),
ἐπειδή καί, ἄν ἀκολουθούσα κατά λέξιν τόν συγγραφέα μέ
φαίνεται πώς δέν ἐγίνετο κατάλληλος μέ τό ὕφος τῆς γλώσσης
μας, διατί ἠχεῖ καθεμία τόν ἰδιωτισμόν της».
19
Από την εισα-
γωγή του Π. Πίστα στη σύγχρονη έκδοση των Απάντων του
Ρήγα θα κρατήσουμε το σχόλιο όπου αναφέρεται στα πολι-
τισμικά ισοδύναμα που χρησιμοποίησε ο Ρήγας αλλά και στη
δημιουργία ενός ελληνικού διακειμενικού λογοτεχνικού ιστού:
«…“φαναριωποιεί” τους εραστές του Παρισιού στις καθη-
μερινές λεπτομέρειες της ζωής τους (“εξανατολίζοντας” π.χ.
τις κατοικίες τους και τα νομίσματά τους), στις καθημερινές
εκφράσεις της ομιλίας τους και στις πληθωρικές εκδηλώσεις
των αισθημάτων τους (αντλώντας για την τελευταία περίπτω-
ση εκφραστικούς τρόπους και “τόπους” από τη φαναριώτική
ποίηση)».
20
Για τους μεταφραστές, έργο των οποίων παρου-
σιάσαμε, η συγκεκριμένη μεταφραστική στάση δεν έχει καμία
απήχηση. Στη δική μας περίπτωση το κυρίαρχο εύρημα είναι
η απαλοιφή. Πάντως, ακόμη και στο κείμενο του Λαμαρτίνου
όπου η απαλοιφή υπήρξε παραμορφωτική, ό,τι έχει μεταφρα-
στεί δεν έχει παραμορφωθεί. Ο συγκεκριμένος χώρος είναι
τελικά οικείος για τον μεταφραστή και υποθέτουμε ότι θα
ήταν και για τον αναγνώστη. Oι μεταφραστές δεν οικειοποι-
ούνται το ξένο παρά ζουν μέσα σε αυτό.
Θα θέλαμε, ωστόσο, να διευκρινίσουμε τη διάσταση που
19. Ρήγα Βαλεστινλή,
Άπαντα τα σωζόμενα
, Εισαγωγή, επιμέλεια,
σχόλια Παναγιώτης Σ. Πίστας, τόμος Α΄, Βουλή των Ελλήνων, Αθήνα,
2001, σ. 65.
20.
Άπαντα
…, σ. 30.