B' ΤΟΜΟΣ

Η καταδίκη της Σαπφώς από τον Ευγένιο Βούλγαρη και τον Άνθιμο Γαζή

Αναγέννησης με απεριόριστα ενδιαφέροντα προς κάθε κατεύθυνση και ακατα-

πόνητη δραστηριότητα».

Εκτός από πολυγράφος της Αναγέννησης, ο Βούλγαρης φαίνεται να ταυ-

τίζεται και με το πνεύμα των λογίων της αναγεννησιακής εποχής, όπως είναι ο

Domizio Calderini και ο Giglio Gregorio Giraldi, οι οποίοι υπήρξαν οι πρώ-

τοι επικριτές της Σαπφώς στην ευρωπαϊκή γραμματεία, ο πρώτος το 1475 στο

κριτικό του υπόμνημα στη 15η επιστολή από τις

Ηρωίδες

του Οβιδίου

και ο

δεύτερος το 1545 σε μία βιογραφία της Σαπφώς, η οποία γράφεται στο πλαί-

σιο αυτοτελούς μελέτης για τη ζωή και το έργο αρχαίων Ελλήνων και Λατίνων

συγγραφέων.

Πράγματι, η περίπτωση του Νεοέλληνα διαφωτιστή, και κυρίως

αυτή του όμοιού του Γαζή, ανακαλεί τον τρόπο με τον οποίο οι δύο λόγιοι των

τελών του 15ου και των αρχών του 16ου αιώνα, μελετώντας αρχαία ελληνικά και

λατινικά κείμενα που αφορούν τη Σαπφώ, εποπτεύουν κριτικά και –τηρουμέ-

νων των αναλογιών– απροκατάληπτα την εικόνα της Σαπφώς, φτάνοντας στο

σημείο να αποδοκιμάσουν το ήθος της αρχαίας ποιήτριας και να στηλιτεύσουν

τις ερωτικές της επιλογές, θεωρώντας τη μια κατώτερη τριβάδα που επιδόθηκε

σε μια ντροπιαστική πολυγαμική ζωή. Η μέθοδος με την οποία οι Έλληνες και

οι αναγεννησιακοί συγγραφείς εργαλειοποιούν τη γνώση της αρχαιότητας και

υποστασιοποιούν την ερωτική ταυτότητα της αρχαίας ποιήτριας, λαμβάνοντας

υπ’ όψιν τα λογοτεχνικά τεκμήρια και τις έμμεσες μαρτυρίες (έστω και αν ανα-

γκάζονται τελικά να αμφισβητήσουν το ηθικό παράδειγμά της), τους τοποθετεί

στην ιστορική αφετηρία της κλασικής φιλολογίας –από τη μία στο πλαίσιο της

ευρωπαϊκής Αναγέννησης και από την άλλη στους κόλπους του νεοελληνικού

Διαφωτισμού–, η οποία έχει σκοπό να αναγνωρίσει τον εαυτό της ως αυθεντι-

κή επιστήμη.

Βέβαια, αν στην Αναγέννηση θεμελιώνονται οι βάσεις για την οργάνωση

της γνώσης σύμφωνα με τα στοιχεία που προσκομίζει η επιστημονική εμπει-

ρία, την εποχή των Φώτων η σαρωτική κατίσχυση του ορθού λόγου θέτει επι-

τακτικά την ανάγκη συστηματοποίησης, εξειδίκευσης και επικύρωσης των

επιστημονικών δεδομένων. Πράγματι, η αμφισβήτηση παγιωμένων προκατα-

3. Κ. Θ.

ημαράς

Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας

, Γνώση, Αθήνα

2000,

(

1949), σ. 177.

4. Domizio

alderini

Commentarii in Ovidii Sappho

, Henricus de Colonia,

Brescia 1476, σ. 4, 6, 12.

5. Giglio Gregorio

iraldi

Historiae poetarum tam Graecorum quam Lati-

norum dialogi decem, quibus scripta et vitae eorum sic exprimuntur

, Michael

Isengrin, Βασιλεία 1545, σ. 974.