B' ΤΟΜΟΣ

Παναγιωτησ Αντωνοπουλοσ

Η θέση του Βούλγαρη είναι σαφής. Επιλέγει συγγραφείς, όπως η Σαπφώ,

ο Ανακρέοντας, ο Λουκιανός και ο Αριστοφάνης, για να τους χαρακτηρί-

σει κατά σειρά άσεμνους, βδελυρούς και βωμολόχους. Στα αναγνώσματα αυτά

αντιπαραθέτει τα ψυχωφελή συγγράμματα των Πατέρων της Εκκλησίας, στο

έργο των οποίων ο Έλληνας κληρικός είχε από νωρίς εντρυφήσει. Η χρήση

από τον Βούλγαρη των συγκεκριμένων χαρακτηρισμών εναντίον αρχαίων συγ-

γραφέων, των οποίων το έργο είναι γνωστό για τα προκλητικά του σημεία, και

η αντικατάστασή του από χριστιανικά κείμενα της ορθόδοξης παράδοσης,

φέρνει στο προσκήνιο το ζήτημα της ηθικής προτεραιότητας που οφείλει να

διέπει διαχρονικά τα έργα της ελληνικής γραμματείας. Ο Βούλγαρης παραδέ-

χεται ότι στο παρελθόν είχε υποπέσει στο παράπτωμα της ανάγνωσης θύραθεν

λογοτεχνίας, η οποία δεν καλλιεργεί ακριβώς την ηθική διάσταση του ενάρε-

του χριστιανού, ομολογώντας όμως ότι πλέον έχει απαλλαγεί από την αρνητική

επίδρασή της.

Στο ίδιο μήκος κύματος, έξι χρόνια αργότερα, το 1807, ο Άνθιμος Γαζής,

επιμελητής έκδοσης της

Αδολεσχίας

του Βούλγαρη, γράφει μεταξύ άλλων

στον πρώτο τόμο της

Ελληνικής Βιβλιοθήκης

του, στο λήμμα «Σαπφώ»:

Εις τους πρώτους χρόνους της νεότητός της απέκτησε τόσην κακίστην φήμην,

ούσα δι’ όλου έκδοτος εις τους έρωτας, τόσον του ενός γένους όσον και του

άλλου∙ όσην εξ εναντίας μετέπειτα καλλίστην απέκτησε διά της Ποιητικής της.

Ηγωνίσθησαν πολλοί των πεπαιδευμένων διά να αποπλήνουσι τούτον τον αχρεί-

ον χαρακτήρα της αλλ’ αυτή κρατείται εις αυτόν, ούσα σφικτά δεδεμένη.

Είναι βέβαιο ότι οι θέσεις των δύο λογίων συνδέονται με τον συντηρητισμό

που προσέδιδε στην κρίση τους η θητεία τους στον Κλήρο, ο οποίος τους

οδηγεί αυτομάτως στην απαξίωση της Σαπφώς και κάποιων από τους υπό-

λοιπους αρχαίους συγγραφείς το έργο των οποίων δεν συνάδει με το αίσθημα

ταπεινοφροσύνης των εκκλησιαστικών γραφών και την ασκητική ολιγάρκεια

της μοναστικής ζωής. Γι’ αυτό εξάλλου ο Βούλγαρης συγκρίνει όποια έργα

της αρχαίας γραμματείας θεωρεί μιαρά με αυτά της χριστιανικής παράδοσης,

αντικαθιστώντας αμετάκλητα τα πρώτα με τα τελευταία. Η μετακίνηση του

Έλληνα λόγιου από τα ελευθεριάζοντα αναγνώσματα των ειδωλολατρών στις

ευσεβείς νουθεσίες των χριστιανών αντανακλά όχι μόνο τον φιλομαθή ζήλο

του Βούλγαρη αλλά και τη γνωστή συγγραφική μανία του, η οποία τον φέρνει

κατά καιρούς αντιμέτωπο με την άσκηση διαφορετικών ειδών γραφής. Όπως

υποστηρίζει ο Δημαράς, πρόκειται ουσιαστικά για «τυπικό πολυγράφο της

2. Άνθιμος

αζής

Βιβλιοθήκη ελληνική

, τ. Α΄, Πάνος Θεοδόσιος, Βενετία 1807, σ. 135.