120 / 562
Από τη Ματθίλδη... στη Γισμόνδα
119
θειαν, του θείου ακηράτους ιδιότητας, εις φωτοβόλον αίγλην συνεδύασε και του
υψίστου έθηκε τα θέμεθλα πολιτισμού, οπότε ραγδήν χείμαρροι επήλθον αίφνης
πανσιδήρων ιπποτών, και εις κευθμώνα ζοφερόν μετέτρεψαν την αυτοκρατορίαν,
τέως καύχημα της Οικουμένης.
31
Σε μια αντίστοιχη σκηνή, όταν η Γισμόνδα αντικρίζει το άγαλμα της θεάς
θεωρεί ότι πρόκειται για κάποια αρχαία εταίρα και, σοκαρισμένη από τη
γυμνή γυναικεία μορφή, ζητά επίμονα να καλύψουν με κλαδιά τα γυμνά της
μέλη.
32
Από τη μια μεριά, ο Έλληνας συγγραφέας που αναζητά τις ρίζες του
ελληνισμού στην ιστορία και τη μυθολογία της αρχαιότητας, θεωρώντας το
αρχαιοελληνικό άγαλμα μέρος του ένδοξου παρελθόντος με το οποίο ο ίδιος
και οι ομοεθνείς του επιθυμούσαν διακαώς να συνδεθούν. Από την άλλη, ο
Φράγκος, για τον οποίο το άγαλμα είναι ένα από τα πολλά ομοιώματα που
κοσμούσαν την Ακρόπολη, πλάι σ’ εκείνα των Βυζαντινών και των Φλωρεντι-
νών. Τα έργα οργανώνονται πάνω σε δύο τρίσημα σχήματα: ο μεν Σαρντού
στηρίζεται στο τρίπτυχο Βυζάντιο – Ιπποσύνη – Σταυροφορίες, στοχεύο-
ντας στη δημιουργία ενός εξωτικού σκηνογραφικού φόντου που θα μετέφε-
ρε τους θεατές σ’ έναν κόσμο παραμυθιού, ο δε Ραγκαβής στο ρομαντικό
«παπαρρηγοπούλειο» σχήμα αρχαιότητα – Βυζάντιο – σύγχρονη Ελλάδα,
προκειμένου να προβάλει την ελληνική ιστορική και ιδεολογική ομοιομορφία
και συνοχή.
33
Ωστόσο, τα δύο δράματα μοιράζονται μια βασική ομοιότητα: την ιστορική
ανακρίβεια. Ο Σαρντού μπορεί να ισχυριζόταν σε συνέντευξή του ότι μελέτησε
εμβριθώς τη μεσαιωνική ιστορία της Αθήνας, προκειμένου να παραστήσει την
εποχή όσο το δυνατόν πιστότερα και ακριβέστερα, ωστόσο δεν κατάφερε να
αποφύγει τις ιστορικές ανακολουθίες και τους ετεροχρονισμούς.
34
Από τους
πρώτους που επεσήμανε τα λάθη του ήταν ο εκκολαπτόμενος τότε ιστορικός
της Μεσαιωνικής Ιστορίας Κωνσταντίνος Χρηστομάνος, ο οποίος ως ανταπο-
κριτής της βιεννέζικης εφημερίδας
Νέος Ελεύθερος Τύπος
είχε παρακολου-
θήσει τη γαλλική εκδοχή της ιστορίας και παρατηρούσε ότι:
31. Κλέων Ρ
αγκαβης
,
Η Δούκισσα των Αθηνών. Δράμα εις μέρη πέντε
, Βιβλιο-
πωλείον της Εστίας, Αθήνα 1905, Πρ. Β΄, σκ. 2, σ. 52.
32. S
ardou
, Πρ. Α΄, σκ. 7, σ. 449-450.
33. Β
ασιλειου
, σ. 141-142.
34. Για τα ιστορικά συγγράμματα που μελέτησε ο Σαρντού βλ. Guy D
ucrey
, «
Gis-
monda
de Victorien Sardou (1894). Décadence de l’empire byzantin et féerie fin-
de-siècle» στον τόμο
Actes du Colloque de Gargnano del Garda (14-17.5.2003)
,
επιμ. Liana Nissim – Silvia Riva, Cisalpino, Μιλάνο 2004, σ. 323.