Α' ΤΟΜΟΣ

Ερη Σταυροπουλου

202

σια ζωή αφοσιωμένος στην πνευματική του καλλιέργεια, αντίθετα ήταν ένας

εξαιρετικά μαχητικός άνθρωπος της δράσης. Χρησιμοποίησε όμως πολύτροπα

τη μετάφραση ως όπλο στα πεδία της πολιτικής και καλλιτεχνικής ζωής.

Θέλοντας, ακριβώς, να σχολιάσω τη μεταφραστική πορεία του Πανά, θα

χρησιμοποιήσω κυρίως υλικό από μια αρκετά παλαιότερη έρευνά μου για τη

σύνθεση της διατριβής μου με θέμα τη ζωή, την πνευματική πορεία και τη

δημιουργία του Πανά.

Στη μελέτη μου εκείνη είχα στόχο να συνθέσω μια συνο-

λική εικόνα αυτού του προσώπου, διότι μετά από πολύχρονη έρευνα έφερνα

στο φως πολύ άγνωστο υλικό για έναν άνθρωπο που μας ήταν ελάχιστα γνω-

στός. Ακριβώς τριάντα χρόνια αργότερα επανέρχομαι στα ίδια στοιχεία, με

διαφορετική αυτή τη φορά οπτική, και επικεντρώνομαι στο μεταφραστικό του

έργο. Δεν έχω σκοπό να κρίνω τις μεταφραστικές του ικανότητες όσο να δω

τις επιλογές και τις επιδιώξεις του. Με ενδιαφέρει δηλαδή όχι πώς αλλά τι,

γιατί και με ποιο στόχο μεταφράζει. Άλλωστε, η ατομική του μεταφραστική

πορεία στο πλαίσιο του κατακλυσμού μεταφράσεων στον ελληνικό 19ο αιώνα

μπορεί να μας οδηγήσει σε συμπεράσματα που προσφέρονται για περαιτέρω

επεξεργασία και μελέτη.

Ο Παναγιώτης Πανάς γεννήθηκε στην Κεφαλονιά το 1832 και πέθανε

στην Αθήνα το 1896. Πολύ νέος εντάχθηκε στο κίνημα των ριζοσπαστών, και

μάλιστα των λεγόμενων ‘αληθών’, εκείνων δηλαδή που επεδίωκαν εκτός από

την ένωση με την Ελλάδα και την αλλαγή του πολιτεύματος σε δημοκρατία.

Το 1860 ήρθε στην Αθήνα για να συμμετάσχει στον αντιοθωνικό αγώνα, ενώ

από τα τέλη της ίδιας δεκαετίας, σε συνεργασία με Ιταλούς και Βαλκάνιους

δημοκράτες, συνδέθηκε με την εταιρεία της Δημοκρατικής Ανατολικής Ομο-

σπονδίας, που επεδίωκε τη λύση του ανατολικού ζητήματος με έναν σύνδεσμο

ομόσπονδων δημοκρατικών κρατών. Η εταιρεία είχε σαφή ιδεολογική εξάρτη-

ση από τα ομοσπονδιακά σχέδια του Ιταλού δημοκρατικού ηγέτη Giuseppe

Mazzini (1805-1872), πρόβαλλε όμως κάποιες γενικές σοσιαλιστικές αρχές

και έδειχνε έντονη αντιρωσική τοποθέτηση.

Στα μέσα περίπου της επόμενης

δεκαετίας υπήρξε από τα ιδρυτικά μέλη του αθηναϊκού συλλόγου «Ρήγας»,

2. Ερασμία-Λουίζα

ταυροπουλου

Παναγιώτης Πανάς (1832-1896). Ένας ριζο-

σπάστης

ρομαντικός

, Επικαιρότητα, Αθήνα 1987. Τα βιογραφικά και τα εργογραφικά

στοιχεία του Πανά, καθώς και οι βασικές απόψεις και οι πληροφορίες που παραθέτω

εδώ προέρχονται από αυτή τη μελέτη.

3. Βλ. σχετικά το άρθρο μου Έρη

ταυροπουλου

, «Η Ελλάδα και η “Ανατολική

Ομοσπονδία”. Οι περιπέτειες ενός οράματος το 19ο αιώνα»,

Ουτοπία

3 (1992), σ.

41-53.