B' ΤΟΜΟΣ

H αναβίωση της αρχαίας ελληνικής μετρικής τον 19

αιώνα

πρώτο ανήκει στον σημαντικότερο θεωρητικό υποστηρικτή της αναβίωσης των

αρχαίων μέτρων και έναν από τους βασικούς έμπρακτους χρήστες τους, τον

Αλέξανδρο Ρίζο Ραγκαβή.

Το 1840 ο Ραγκαβής δημοσίευσε τη μετάφρασή

του της α ραψωδίας της

Oδύσσειας

, σε αναβιωμένους δακτυλικούς εξάμε-

τρους (δακτυλικούς δεκαεπτασύλλαβους).

Στη σύντομη «Προσημείωσίν»

του ο Pαγκαβής γράφει ότι η μετάφρασή του αποτελεί «δοκίμιον» από την

απήχηση του οποίου θα κριθεί αν στο μέλλον θα μεταφράσει στο ίδιο μέτρο

και τις υπόλοιπες ραψωδίες και επισημαίνει: «Κρίνω περιττὸν νὰ ἐνδιατρίψω

περὶ τὴν ἐξήγησιν τοῦ μηχανισμοῦ τῶν στίχων. Ἀρκεῖ νὰ σημειώσω ὅτι ὁ ῥυθ-

μὸς αὐτῶν εἶναι ὁ τοῦ πρωτοτύπου, καὶ νὰ παραπέμψω διὰ τὰ περαιτέρω εἰς

ὅσα περὶ προσῳδίας ἔγραψα εἰς τὸν πρῶτον τόμον τῶν ποιημάτων μου».

Ραγκαβής παραπέμπει τον αναγνώστη στην καταστατική για την αναβίωση

των αρχαίων μέτρων μελέτη του «Περί της αρχαίας ελληνικής προσωδίας και

αντιπαράθεσις αυτής προς την νέαν», που δημοσιεύτηκε το 1837 στον τόμο

μενα αναβίωσης των αρχαίων μέτρων στον 19ο αιώνα» του Iνστιτούτου Mεσογειακών

Σπουδών, που εκπονήθηκε το διάστημα Οκτωβρίου 2003 – Δεκεμβρίου 2004, με

επιστημονικούς υπεύθυνους τον Νάσο Βαγενά και τον γράφοντα και ερευνήτριες την

Όλγα Κομιζόγλου και τη Μορφία Μάλλη. Απόρροια του προγράμματος ήταν η κατα-

γραφή σε ηλεκτρονική βάση δεδομένων και η ψηφιοποίηση σε ηλεκτρονικό αρχείο

350 περίπου ποικίλης έκτασης έμμετρων κειμένων (λυρικών, επικών και δραματικών)

που εμπίπτουν στην κατηγορία της αναβίωσης των αρχαίων μέτρων. Τα κείμενα αυτά

εντοπίστηκαν σε σύνολο 617 βιβλίων του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα. Δυστυ-

χώς τα υπολειπόμενα προς έρευνα περίπου 245 βιβλία του 19ου αιώνα δεν ερευνή-

θηκαν, επειδή σταμάτησε η χρηματοδότηση του προγράμματος. Το υλικό της έρευνας

βρίσκεται σήμερα κατατεθειμένο στο Αρχείο Νεοελληνικής Μετρικής του Ινστιτούτου

Μεσογειακών Σπουδών και είναι στη διάθεση των μελετητών. Επίσης τα δύο ποιήματα

του Καρασούτσα και το ποίημα του Ματαράγκα (βλ. παρακάτω) εντοπίστηκαν και

σχολιάστηκαν από την Όλγα Κ

ομιζογλου

Η αναβίωση των αρχαίων μέτρων στον 19ο

αιώνα. Θεωρητική κατασκευή και πραγμάτωση

, Διπλωματική Εργασία, Πανεπιστήμιο

Κρήτης, Τμήμα Φιλολογίας, Ρέθυμνο 2004.

4. Για τη μετρική θεωρία και πράξη του Ραγκαβή, συναρτημένη με την αναβίωση

των αρχαίων μέτρων, βλ. Γ

αραντουδης

, «H αναβίωση της αρχαίας ελληνικής μετρικής

τον 19ο αιώνα. H μετρική θεωρία και πράξη του Aλέξανδρου Pίζου Pαγκαβή»,

ό.π.

ασχαλης

, ιδ. σ. 83-100.

5. Βλ. Αλέξανδρος Ρίζος Ρ

αγκαβης

, «Της Ομήρου Οδυσσείας το α (Μετάφρα-

σις)»,

Διάφορα ποιήματα

, Τόμος δεύτερος, Εκ της τυπογραφίας Α. Κορομηλά, Αθήναι

1840, σ. 390-413. Αναδημοσίευση:

Άπαντα τα φιλολογικά

, Τόμος Β΄, Διηγηματική και

δραματική ποίησις, Tύποις Eλληνικής Aνεξαρτησίας, Εν Αθήναις 1874, σ. 201-223.

6. Ρ

αγκαβης

, «Προσημείωσις»,

Διάφορα ποιήματα

, σ. 393-394: 393. Αναδημοσί-

ευση: «Προσημείωσις της πρώτης εκδόσεως»,

Άπαντα τα φιλολογικά

, σ. 203.