Συνάντηση εργασίας νέων ερευνητών

Αριστέα Κομνηνέλλη

μεταφραστών, δηλαδή ο βαθμός κατανόησης της γλώσσας στο

μορφοσυντακτικό και λεξιλογικό επίπεδο αλλά και η κατα-

νόηση των πολιτισμικών αναφορών που εντάσσονται σε έναν

ευρύτερο ιστό διακειμενικότητας που αφορά τον πολιτισμικό

χώρο προέλευσης του πρωτοτύπου. Μετά από την εξέταση

της αναγνωστικής επάρκειας, ο σχολιασμός εισέρχεται στον

πυρήνα του μεταφρασεολογικού προβληματισμού που απο-

τελούν οι συνειδητές επιλογές του μεταφραστή, είτε αυτές

ακολουθούν μία συστηματικότητα είτε όχι. Στο επίπεδο της

συνειδητής μεταφραστικής επιλογής, λοιπόν, θα μπορούσαμε

να αναζητήσουμε τους όρους της υποδοχής του ξένου στοιχεί-

ου από τους εγχώριους διαμεσολαβητές του. Επειδή το πεδίο

του μεταφρασεολογικού σχολιασμού μπορεί να έχει ποικίλες

κατευθύνσεις, είναι απαραίτητο να διασαφηνίσουμε την κα-

τεύθυνση που επιλέξαμε.

Καθώς η συγκεκριμένη εργασία τοποθετείται τοπικά και

χρονικά στον ελληνικό 19

αιώνα, κατά τον οποίο η ελληνική

εθνική ταυτότητα είναι υπό διαμόρφωση και η επαφή με το

ξένο στοιχείο χαρακτηρίζεται από μεγάλη δυναμική, γόνιμο

έδαφος έρευνας αποτελούν οι πολιτισμικοί ενδείκτες

και ο

διακειμενικός ιστός. Η μετάφραση των στοιχείων αυτών εί-

ναι αποκαλυπτική για τον βαθμό εξοικείωσης των μεταφρα-

στών αλλά και των αναγνωστών με το αλλότριο. Επίσης, σε

μια εποχή όπου η απαλοιφή στη μετάφραση αποτελεί πρα-

2. Ο Σίμος Γραμμενίδης προτείνει τους όρους πολιτισμικοί ενδεί-

κτες ή φορτισμένα πολιτισμικά στοιχεία δίνοντας τον ακόλουθο ορισμό:

«Πρόκειται για γλωσσικά στοιχεία που καταγράφονται σε μικροδομικό

πρωτίστως επίπεδο, εκφράζουν τη συλλογική ιδιαιτερότητα και για την

κατανόησή τους δεν αρκεί μόνο η γνώση της γλώσσας-πηγής αλλά απαι-

τείται και η γνώση του πολιτισμού πηγή. Πιο συγκεκριμένα, θα ορίζαμε

τους πολιτισμικούς ενδείκτες ως λεξικές μονάδες ή συνδυασμούς λεξικών

μονάδων οι οποίοι δηλώνουν χαρακτηριστικά αντικείμενα και έννοιες του

τρόπου ζωής, του πολιτισμού, της κοινωνικής και ιστορικής εξέλιξης κάθε

οργανωμένης οντότητας, κοινωνικής ή εθνικής και είναι άγνωστα στον

υπόλοιπο κόσμο». (Σίμος Γραμμενίδης,

Μεταφράζοντας τον Κόσμο του

Άλλου,

, Δίαυλος, Αθήνα, 2009, σσ. 107-108).