Συνάντηση εργασίας νέων ερευνητών

Κωνσταντίνος Χρυσόγελος

160

των είκοσι και πλέον αιώνων που χώριζε την «υποταγή» του

έθνους στους Μακεδόνες

και την προετοιμασία του αγώνα

της ελληνικής ανεξαρτησίας, κρίνοντάς το ως εποχή παρακ-

μής, διαφθοράς

και υποδούλωσης των Ελλήνων σε διαδοχι-

κούς τυράννους.

Οι λόγιοι που κληρονόμησαν τις ιδέες των διαφωτιστών της

«τρίτης περιόδου» (από τα τέλη του 18

ου

αιώνα έως το 1830

περίπου),

καθηγητές στο νεοσύστατο Οθώνειο Πανεπιστήμιο

(Μιχαήλ Ποτλής, Νικόλαος Σαρίπολος, Στέφανος Κουμανού-

δης) ή σύμβουλοι της Αντιβασιλείας (Θεόκλητος Φαρμακίδης),

συνέχισαν να διατυπώνουν ή να εκφράζουν παρόμοιες ιδέ-

ες στα γραπτά και τις ομιλίες τους.

Παράλληλα, το Βυζά-

2. Η σχέση του Κοραή με τους Μακεδόνες είναι πολύπτυχη. Άλλοτε

τους θεωρεί οιονεί αλλόφυλους των αρχαίων Ελλήνων, άλλοτε ως ομόφυ-

λους δυνάστες. Βλ. Κουμπουρλής, «Η ιδέα της ιστορικής συνέχειας…»,

ό.π., σσ. 157-160.

3. Η γνώμη του Κοραή για τους «Γραικορωμαίους (= βυζαντινούς)

αυτοκράτορες» διαγράφεται με ενάργεια στο ακόλουθο απόσπασμα:

«Αὐτοί, παντάπασι διάφοροι ἀπό τούς προνοητικούς Βασιλεῖς τῆς Ῥωσ-

σίας, καταπατήσαντες τούς νόμους, καταβαρύναντες τούς ὑπηκόους μέ

φόρους ἀνυποφόρους, μολύναντες τήν Αὐτοκρατορικήν αὐλήν μέ φόνους

καί σφαγάς τῶν οἰκείων… ηὔξησαν κατά μικρόν τήν οὐτιδανήν ἐπικρά-

τειαν τῶν Τούρκων, ἕως οὗ ἀνεβίβασαν καί εἰς αὐτόν τοῦ Βυζαντίου τόν

θρόνον» (

Ἀδελφική διδασκαλία

, Ρώμη 1798, σ. 31-32).

4. Βλ. Κουμπουρλής,

Οι ιστοριογραφικές οφειλές των Σπ. Ζαμπέλιου

και Κ. Παπαρρηγόπουλου. Η συμβολή Ελλήνων και ξένων λογίων στη

διαμόρφωση του τρίσημου σχήματος του ελληνικού Ιστορισμού (1782-

1846)

, Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών – Τμήμα Νεοελληνικών Ερευνών,

Αθήνα 2012, σ. 541-542. Γενικά, για την πρόσληψη του Βυζαντίου κατά

τον 18

αιώνα κα τις πρώτες δεκαετίας του 19

ου

, καθώς και για τις πρώι-

μες αντιλήψεις περί εθνικής συνέχειας, βλ. Άννα Ταμπάκη,

Περί νεοελλη-

νικού Διαφωτισμού. Ρεύματα ιδεών & δίαυλοι επικοινωνίας με τη δυτική

σκέψη

, Ergo, Αθήνα 2004, σσ. 50-59.

5. Για τις περιόδους του νεοελληνικού Διαφωτισμού, βλ. Ταμπάκη,

σσ. 28-40.

6. Όπως πολύ εύγλωττα το διατύπωσε ο καθηγητής της Νομικής Νικό-

λαος Ι. Σαρίπολος σε λόγο που εκφωνήθηκε το 1846: «Ἡ δ’ Ἑλλάς ἀπό τῆς