B' ΤΟΜΟΣ

ΑΝΝΑ ΜΑΥΡΟΛΕΩΝ

διότι η επικρατούσα πολιτισμική φυσιογνωμία απαιτούσε την «καθαρότητα»

της ελληνικής καταγωγής από οποιοδήποτε στοιχείο παρέπεμπε στο Βυζάντιο

και στην Ανατολή.

Ο νέος αιώνας ξεκίνησε με την περίοδο των μεγάλων γλωσσικών συμπλο-

κών, όταν απογειώθηκε η εμπάθεια με την οποία αντιμετωπίζονταν τα θέματα

ελληνικότητας και ετερότητας κατά τον προηγούμενο αιώνα. Ήταν η περίοδος

των Ευαγγελικών του 1901 και των Ορεστειακών του 1903. Το γλωσσικό ζήτη-

μα περιπλέχθηκε με πολιτικά και πολιτισμικά γεγονότα, με αποκορύφωμα τα

Ορεστειακά να αποτελούν ένα μοναδικό γεγονός στην ιστορία του ελληνικού

θεάτρου. Οι γλωσσικές αντιθέσεις σε κάθε ιστορική φάση οδηγούσαν σε πολι-

τισμικούς αλλά και πολιτικούς εμφυλίους: «Αν και η γλώσσα από τη φύση,

σαν τη μικρή Αντιγόνη, δεν επιδιώκει να ενσπείρει τη διχόνοια παρά να συμ-

φιλιώσει τα διιστάμενα, εντούτοις στην

Ελλάδα το γλωσσικό ζήτημα για δυο

χιλιετίες (ήδη από την εποχή του αττικισμού) γεννοβολούσε διχοστασίες και

έριδες».

Η «ιερότητα της καταγωγής» αποτυπώθηκε στο γλωσσικό ζήτημα,

ως προσπάθεια του ελληνισμού να προστατεύσει τόσο την αρχαιότητα όσο και

την ορθοδοξία. Ωστόσο, όσον αφορά το αρχαίο δράμα, η δημοτική γλώσσα των

μεταφράσεων κατέκτησε τη σκηνή και παράλληλα προσέλκυσε το ενδιαφέρον

των επαγγελματιών του ελληνικού θεάτρου.

Τον Νοέμβριο του 1903 το Βασιλικό Θέατρο παρουσίασε για πρώτη φορά

τη μοναδική σωζόμενη τριλογία αρχαίου ελληνικού δράματος, την

Ορέστεια

του Αισχύλου, στη μεταφρασμένη γερμανική διασκευή από τον καθηγητή

Αρχαιολογίας Γεώργιο Σωτηριάδη. Η κατακρεουργημένη γερμανική διασκευή

της αισχυλικής τριλογίας, η «μεικτή» γλώσσα της μετάφρασης (δημοτική με

στοιχεία καθαρεύουσας), καθώς και το ποίημα του δημοτικιστή ποιητή Κωστή

Παλαμά, «Το χαίρε της Τραγωδίας»,

το οποίο προηγήθηκε της παράστασης,

προκάλεσαν το μένος των σχολαστικών, με προεξάρχοντα τον πανεπιστημιακό

δάσκαλο Γεώργιο Μιστριώτη. Ο γλωσσαμύντορας πανεπιστημιακός, αγαπητός

από μεγάλο μέρος των φοιτητών της εποχής, κατηγορήθηκε ως υποκινητής

των αιματηρότερων επεισοδίων στην ιστορία του ελληνικού θεάτρου, όπου μια

γλωσσική επιλογή για τη μετάφραση ενός αρχαίου έργου προκάλεσε βίαια

επεισόδια με έναν νεκρό, συμπλοκές και συλλήψεις. Ο «εθνικός κίνδυνος»,

32. Peter M

ackridge

, «Alternative Proposals to Korais Project (1804-1830)»,

Language and National Identity in Greece

, Oxford University Press, Οξφόρδη

2009, σ. 126-158.

33. Μιχάλης Ζ. Κ

οπιδακης

(επιμ.),

Ιστορία της ελληνικής γλώσσας

, ΕΛΙΑ, Αθήνα

1999, σ. κγ΄.